Drewniana chałupa z XIX w.

przemek

Kończy się budowa chałupy z Bykowiny
Budowa chałupa robotniczej z Bykowiny w skansenie chorzowskim

Źródło: http://www.skansen.chorzow.pl/

Dom znajdował się w Bykowinie (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej) przy ul. Manifestu Lipcowego 6 (obecnie jest to ulica 11 Listopada). Budynek drewniany został przekazany w 1987 roku na rzecz Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie.

Powierzchnia zabudowy budynku: 81,90 m², wysokość: 6,37 m, kubatura: 368,55 m³, długość: 11,52 ~ 11,76 m, szerokość: 7,14 ~ 7,27 m. Chałupa została wzniesiona w połowie XIX wieku z drewna w konstrukcji zrębowej. Budynek szerokofrontowy, dwutraktowy z dwiema dużymi izbami dostępnymi z sieni i również dostępną z sieni kuchnią. Z obu izb wejście do komór z tyłu budynku. Prawa komora dostępna również z kuchni. W sieni duży piec z kamienia. W kuchni piec kuchenny w prawej izbie piec kaflowy, w lewej przenośny żeleźniak. W izbach i kuchni drewniana podłoga z desek, w sieni podłoga ceglana. Wejście na strych z sieni schodami drewnianymi drabiniastymi, wyżej takie same schody na stryszek. Budynek niepodpiwniczony, jednokondygnacyjny z poddaszem i antresolą. Podmurówka – cokół do poziomu terenu z kamienia polnego, łamanego. Dach drewniany półszczytowy, ostrospadowy. Pokrycie dachu gontowe, w ostatnim czasie papa.

Chałupa drewniana z Bykowiny już niedługo zostanie posadowiona (w połowie zrekonstruowana) na terenie Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie. Budynek mieszkalny znajdzie się w części skansenu przeznaczonej dla obiektów przeniesionych z obszaru przemysłowego Górnego Śląska (GOP), obok zagrody z Panewnik. Początek prac zaplanowano na czerwiec 2006 roku. Oddanie obiektu do ekspozycji zaplanowano na początek 2007 roku. W części chałupy będzie wiejski sklepik wraz z wystawa dawnych towarów i opakowań.

Bykowina

Osada Bykowina była do końca XVII w. przysiółkiem Kochłowic. Wtedy Donnersmarck założył na jej dzisiejszym obszarze wieś o pierwotnej nazwie „Dębowa Kłoda”. Później nazwano ją Bukowiną. Czasem określano jako Bukowinę, przyjmując, że nazwa pochodzi od lasu bukowego. W 1907 r. nadano jej nazwę niemiecką „Friedrichsdorf”. Po przyłączeniu w 1922 r. do Polski wrócono znowu do nazwy Bykowina. W 1950 r. przyłączono Bykowinę do miasta Nowy Bytom, natomiast w 1959 r. przyłączono ją, jako dzielnicę, do Rudy Śląskiej. W latach 1929-88 istniała w Bykowinie fabryka porcelany. Założył ją Richard Czuday na terenach dawnej huty cynku (Huta Franciszka). W 1946 r. fabryka stała się filią fabryki z Bogucic."

Oprac. Damian Adamczak

muniek

Rekonstrukcja chałupy w skansenie (rok 2006)

[link widoczny dla zalogowanych][link widoczny dla zalogowanych]

Obecny wygląd chałupy

[link widoczny dla zalogowanych]

(źródło: [link widoczny dla zalogowanych])

Grzegorz

Bykowina ma swój zakątek w skansenie Very Happy

Nie każda dzielnica a nawet nie każde miasto może się tym pochwalić Smile

Nie pozostaje nam nic innego jak tylko wycieczka do Chorzowa, zapewne sam udam się tam wiosną. W moim wypadku to już nie możliwe ale dla uczniów i nauczycieli bykowińskich szkół to niezłe miejsce na wycieczkę (taka wskazówka Smile

)

Agnieszka

To wspaniałe, że Bykowina zostanie w ten właśnie sposób doceniona. Nasza mała dzielnica, tak niepozorna i niedostrzegalna wkońcu wyjdzie z ukrycia. Chatę, którą już niedługo będziemy mogli oglądać w skansenie, znam dobrze z rodzinnych opowiadań i starych zdjęć. Podobnież bliski jest mi nasz Górnośląski Park Etnograficzny, w którym uwielbiałam przebywać już jako mała dziewczynka. wtedy też mój ojciec powiedział mi, że kiedyś stanie tu bykowińska chata - brzmiało to jak bajka Rolling Eyes

. Dziś tym bardziej cieszę się, że ta bajka urzeczywistni się... Serdecznie zachęcam wszystkich do odwiedzenia naszej chaty. niech ędzie to nasz powód do dumy Wink

Reveal · Gość

A piwo tam będzie?

Gość · Wysłany: Czw 17:36, 01 Mar 2007 Temat postu:

Jak przystało na naszą polską gościnność nie tylko piwem, ale i dobrym swojskim winem powinien powitać nas zacny gospodarz... ale któż wie? Będzie trzeba samemu zawitać do chaty i zakosztować tejże gościnności Wink

przemek

Fotografie chałupy wykonane w sierpniu 2007

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]

[link widoczny dla zalogowanych] [link widoczny dla zalogowanych]

Autor: Przemysław Noparlik

przemek

[link widoczny dla zalogowanych]

CZĘŚĆ VI: O tym jak stara chałupa dostała nowe życie

Źródło: "Miesięcznik Barbara", nr VI: luty 2010

Czy można poznać warunki życia naszych przodków, skoro w okolicy Bykowiny nie zachowały się budynki sprzed połowy XIX w.? Jak się okazuje jest to możliwe! Do dziś istnieje bowiem chałupa pochodząca z Bykowiny, lecz jakiś czas temu przeniesiona w inne miejsce. Zapraszamy do jej odwiedzenia...

Pierwotnie na Górnym Śląsku zabudowania wiejskie wznoszono z drewna. Dopiero od połowy XIX w. jako budulca zaczęto używać także kamienia (w okolicy Bykowiny był to łatwo dostępny piaskowiec), a dopiero w końcu XIX w. upowszechniła się cegła. Do dziś w Bykowinie istnieje kilka zabudowań o kamiennej konstrukcji (m.in. przy ulicy Krętej). Gorzej jeśli chodzi o budynki drewniane. Ostatni z nich cudem ocalał od zniszczenia.

Budynek, o którym mowa, pierwotnie znajdował się w Bykowinie przy ulicy 11 listopada 6 w rejonie skrzyżowania z ulicą Siekiela. Został wzniesiony w połowie XIX w. z drewna na planie prostokąta o wymiarach 11,5 m x 7,2 m. Ostatnimi właścicielami domu była rodzina Szekiel. Dziś w jej miejscu rośnie wielki orzech, pamiętający jeszcze ostatnich mieszkańców. Chałupa ta uniknęła losu innych obiektów tego typu w okolicy, gdyż w 1987 r. została rozebrana i przekazana do Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie. Przez dwie dekady spoczywała w magazynach aż znalazły się środki na jej rekonstrukcję. Od 2007 r. można ją zwiedzać w chorzowskim skansenie, gdzie stoi obok zagrody z Panewnik. W jej wnętrzu urządzono wiejski sklepik oraz ekspozycję dawnych opakowań.

Architektonicznie chałupa nie odbiega od innych stawianych w tym czasie na Górnym Śląsku. Posiada zwartą bryłę o konstrukcji zrębowej (zdjęcie) i charakterystyczny dla regionu układ tzw. dwojaka. Oś centralną stanowi sień, z której wchodzi się do położonych po obu stronach izb. W sieni stał kamienny piec, połączony przewodem kominowym z piecem kuchennym. Wzdłuż tylnej ściany znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, gdzie składowano żywność i cenne przedmioty. Dachy na Górnym Śląsku zwykle były dwuspadowe, kryte słomą bądź trzciną. Dach bykowińskiej chałupy jest półszczytowy. Pierwotnie pokryty był gontem, a przed rozbiórką papą. Wysokość do kalenicy dachu wynosi ponad 6 metrów. Przed przeniesieniem do skansenu drewniane ściany były pobielone, co wyraźnie widać na archiwalnych zdjęciach. Niewielkie okna miały trzymać ciepło w środku.

Zabudowania wiejskie do XIX w. wznosili chłopi, czasem wspierani przez lokalnych cieśli. Jeszcze w XIX w. domy wiejskie nie posiadały podmurówek ani fundamentów. Zamiast podłóg była ubita glina. Chata z Bykowiny dopiero po przeniesieniu do skansenu uzyskała kamienną podmurówkę, której nie potwierdzają zdjęcia archiwalne. W kuchni i izbach podłoga jest drewniana, natomiast w sieni wyłożona cegłami. Funkcję piwnic, które w domach wiejskich pojawiły się w końcu XIX w., pełniły prowizoryczne ziemianki, stawiane w ogrodach. Ślady podobnej ziemianki do dziś znajdują się w miejscu, gdzie stała niegdyś bykowińska chałupa.

Podobne chałupy jeszcze kilka lat temu istniały w sąsiednich Kochłowicach (ul. Żymły 30) i Radoszowie (ul. Gajowa 36). Rozebrano je kilka lat temu, lecz wcześniej zdołano je opisać w ekspertyzie konserwatorskiej z 1987 r. Jednak tylko chałupa z Bykowiny przetrwała do naszych czasów, a w dodatku stała się jedną z atrakcji turystycznych województwa.

Przemysław NOPARLIK

Dla zainteresowanych: Chałupę można zwiedzać w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie przy ul. Parkowej 25. Telefon (32) 241 07 18. Strona skansenu: [link widoczny dla zalogowanych]

przemek

[link widoczny dla zalogowanych]

.